Oorsprong
De bruine rat, ook wel “rattus norvegicus” genoemd, valt onder de zoogdieren en behoort tot de orde van de knaagdieren en het geslacht “rattus”. Deze rat kent vele andere benamingen zoals: rioolrat, waterrat, stadrat of Noorse rat. De wetenschappelijke naam “norvegicus” betekent “Noors”. Dit zegt niets over de oorsprong van deze rat. Mogelijk komt de benaming omdat Noorse onderzoekers voor het eerst zijn begonnen met onderzoeken naar dit dier. In 1769 werd deze benaming al aan het dier gegeven, terwijl de bruine rat pas in 1790 voor het eerst in Noorwegen werd waargenomen. Dit zoogdier komt bijna over de hele wereld voor. Vermoedelijk komt hij oorspronkelijk uit Noord-China vandaan
De komst naar Europa
Aan het einde van de Middeleeuwen kwam de bruine rat in Europa terecht. De verspreiding naar andere continenten zoals Europa, is mogelijk geworden door de scheepvaart. De rat kwam als verstekeling mee aan boord van het schip. De bruine rat is tegenwoordig bijna op de hele wereld te vinden, behalve in enkele (sub)tropische gebieden omdat de concurrentie met andere knaagdieren te groot is. In te koude streken zoals Antarctica komt hij ook niet voor.
Het Uiterlijk
Deze rat is een van de grotere soorten die onder het geslacht “rattus” vallen. Er is een exemplaar bekend die 794 gram woog. De mannetjes zijn groter dan de vrouwtjes. Bij het mannetje zijn de geslachtsdelen goed te herkennen. De staart is bijna kaal en is niet langer dat het lichaam zelf. De staart bevat 160 tot 190 ringen. De oren zijn licht behaard en de vacht is grijsbruin van kleur en is ruig. Aan de buikzijde is de vacht lichtgrijs van kleur. In de natuur komen verschillende variaties voor, variërend van zwart tot bruin. Soms bevat de borst een witte vlek. Zijn snuit is kort en is stevig van bouw.
Bruine ratten verdreven zwarte ratten
Voordat de bruine rat in Europa kwam, leefde de zwarte rat hier volop. Doordat de bruine rat beter in staat was zich aan te passen aan het klimaat ontstond er een hevige concurrentiestrijd tussen de zwarte en bruine rat. De zwarte rat werd verdreven en komt nu bijna niet meer voor in Nederland. Als er een rat in de natuur wordt waargenomen, zal dit bijna altijd gaan om de bruine rat. De zwarte rat droeg vlooien bij zich die vroeger de ziekte de pest verspreidde. De bruine rat doet dit nagenoeg niet, waardoor er door de komst van de bruine rat de pest een halt werd toegeroepen.
Leefgebied
De bruine rat leeft het liefst in een vochtige en niet te warme omgeving. Hij leeft daarom graag in kelders, schuren, stallen, vuilnisbelten of in graan- en houtopslagplaatsen. Ook is hij te vinden aan de rand van sloten en dijken of in de buurt van riolen. Hij kan holen graven of holtes opzoeken als verblijfsplaats. Een bruine rat kan de zomer doorbrengen bij de slootkant en in de koude wintermaanden naar de warmte van de huizen trekken. Er komen ook ratten voor in onbewoonde gebieden. Het territorium is meestal niet ver van de voedselbron af. Als de rat actief is, kan hij enkele kilometers afleggen op een nacht. Ook is deze rat een goede zwemmer.
Nachtdieren
De bruine rat is vooral ’s nachts actief en dit doet hij in twee piekuren. Hij begint enkele uren na zonsondergang actief te worden en de andere piek is enkele uren voor zonsopgang. In sommige gevallen zullen ze overdag ook gezien worden. Dit komt voor als er ’s nachts geen voedsel is gevonden. Dit kan komen door allerlei oorzaken zoals voedselschaarste door overbevolking of doordat de rat ondergeschikt is aan andere ratten.
Voedsel
De bruine rat is een alleseter. Hij eet gevarieerd zoals: graan, zaden, slakken, larven, kikkers, kleine zoogdieren en eieren. Het voedsel is rijk aan eiwit en zetmeel. Verder knaagt hij aan botten en in geval van een tekort aan eiwit komt kannibalisme voor. Sommige bruine ratten leggen een voedselvoorraad aan. Dit komt vooral voor bij ondergeschikte ratten en zogende vrouwtjes.
Sociaal gedrag
Ze leven in kleine sociale groepen die bestaan uit een dominant mannetje, een harem met vrouwtjes en ondergeschikte mannetjes. De groepjes kunnen zich samenvoegen en grotere kolonies vormen. De bruine rat is een intelligent en sociaal dier en kan zich goed aanpassen. De ratten uit dezelfde groep leven vreedzaam naast elkaar. Het mannetje zal een vreemde rat verjagen en soms zelfs doden. Er is een hiërarchie in de groep die bepaalt welke rat er mag paren of mag eten. De ratten kunnen met elkaar communiceren. Dit doen ze via piepen, fluiten en gillende geluiden.
Voortplanting
Als de temperatuur goed is en er genoeg voedsel is, zal de bruine rat zich het hele jaar door voortplanten. De draagtijd van een rat is tussen de 20 en 23 dagen waarbij er soms wel tot 15 jongen geboren worden. Meestal krijgt ze tussen de 7 en 9 jongen. Een vrouwtje kan wel 5 keer per jaar werpen. De jonge rat wordt blind en naakt geboren. Na een week tot 10 dagen gaan de ogen open en zijn ze volledig behaard. Alleen het vrouwtje verzorgt de jongen. Ze zal indringers verjagen en haar jongen weer ophalen als deze het nest verlaten. Na ongeveer 21 dagen zijn de jongen groot genoeg om zelfstandig te leven. Na 4 tot 5 weken is de rat al geslachtsrijp. In het wild wordt de rat ongeveer 3 jaar of ouder. Dit is afhankelijk van de genen, voedselkwaliteit en geslacht. Een vrouwtje wordt meestal ouder dan een mannetje.
Overbrengen van ziekten
Bij een bruine rat wordt vaak gedacht dat het overbrengers zijn van ziekten. In de westerse wereld valt het wel mee omdat de hygiëne is verbeterd, maar in de derde wereld is de rat nog steeds een belangrijke overbrenger van ziekten. Het gaat om de ziekten zoals: ziekte van Weil, hantavirus, tularemie en rattenbeetkoorts. De ziekte van Weil komt nog wel voor in Nederland, hoewel de kans dit op te lopen vrij klein is.
Het ontstaan van de tamme rat
In de eerste helft van de 19e eeuw werden er door rattenvangers ratten gevangen met afwijkende vachtkleuren. Deze werden apart gehouden en er werd mee gefokt. Zo ontstonden witte en gevlekte ratten. Zo nu en dan werd er een exemplaar aan particulieren verkocht als huisdier maar vooral werden ze gebruikt door wetenschappers in laboratoria. Daar werden er experimenten uitvoerd voor vooral kankeronderzoek. De ratten zijn langdurig van generatie op generatie in gevangenschap verzorgd en gefokt zodat er in de loop van de tijd een domesticatieproces is opgetreden dat heeft geleid tot de vriendelijke, zachtaardige tamme rat van nu. Er is tijdens dit proces ook geselecteerd op karakter omdat wetenschappers liever goed handelbare proefdieren gebruikten.
De Husky rat
Het fokken van ratten op kleurvariëteiten ging door totdat er allerlei soorten kleurtekeningen ontstonden. Door mutaties ontstonden er nieuwe kleurpatronen. Door ze te kruisen en selecteren op het gewenste kleurpatroon ontstonden uiteindelijk de tamme ratten met de kleuren zoals wij ze tegenwoordig kennen. Zo is ook de Husky rat ontstaan. Het is geen aparte rattensoort, maar een gewone tamme rat met een bijzondere tekeningpatroon. Omdat de tekening precies lijkt op gelijknamige poolhond heeft de Husky rat zijn naam te danken. De Husky rat heeft een witte buik, witte poten en een witte bles op de kop. De rug heeft gekleurde haren met daarin een mengeling van witte haren. Bij jonge husky’s zijn de haren op de rug nog vrij donker omdat er nauwelijks witte haren tussen zitten.
